Giao thức cốt lõi của Ethereum ngày càng mạnh mẽ, nhưng hệ sinh thái lại đang đối mặt với sự phức tạp chưa từng có
Công trình kỳ diệu ở cấp giáo trình của Ethereum. Từ việc giải quyết vấn đề chi phí L2 về cơ bản với bản nâng cấp Dencun, đến bản nâng cấp Pectra nhằm tối ưu hóa kinh tế staking cốt lõi, "Leviathan số" của thế giới kỹ thuật số này đã thực hiện chính xác lộ trình công khai của mình. Tuy nhiên, một nghịch lý kỳ lạ đang đặt ra trước mắt tất cả các quan sát viên: sự chắc chắn và thành công của lớp giao thức dường như không mang lại sự bình yên cho lớp sinh thái, mà ngược lại, đã sinh ra sự phức tạp chưa từng có và các rủi ro tiềm tàng. Phòng máy của Ethereum (giao thức chính) chưa bao giờ mạnh mẽ và rõ ràng như vậy, nhưng vùng đất mới rộng lớn của nó (hệ sinh thái L2 và Restaking) lại tràn ngập sự ồn ào của cơ hội và sương mù hỗn loạn. Chúng ta phải đặt ra một câu hỏi mới: Khi cuộc chiến của các giao thức cơ bản gần như đã kết thúc, chiến trường tiếp theo của Ethereum, rốt cuộc là ở đâu?
Dencun và Pectra của bộ đôi
Để hiểu được tình hình hiện tại của Ethereum, trước tiên phải thừa nhận thành công lớn của các kỹ sư cốt lõi. Chiến thắng này được cấu thành từ hai lần nâng cấp quan trọng:
Điều đầu tiên là cuộc cách mạng kinh tế do việc nâng cấp Dencun vào đầu năm 2024.
Bằng cách giới thiệu Proto-Danksharding (EIP-4844), mạng chính Ethereum đã mở ra một kênh dữ liệu chuyên dụng và giá rẻ (Blobs) cho các mạng Layer 2. Đây không chỉ là một sửa đổi nhỏ mà là một cuộc cách mạng chi phí căn bản. Trong suốt một năm rưỡi qua, chúng ta đã chứng kiến phí giao dịch L2 giảm mạnh và duy trì ở mức rất thấp trong thời gian dài. Thị trường đã bỏ phiếu bằng tiền: trong vài tháng qua, giá ETH mặc dù ổn định nhưng vẫn kém xa so với các token hệ sinh thái L2 hàng đầu. Điều này rõ ràng cho thấy, kỳ vọng tăng trưởng giá trị đã thành công chuyển từ khả năng thực thi của mạng chính sang sự thịnh vượng của các ứng dụng L2 do dữ liệu giá rẻ tạo ra. Ethereum đã thành công chuyển mình từ "máy tính thế giới tắc nghẽn" sang "mỏ neo thanh toán và dữ liệu an toàn" cho toàn bộ hệ sinh thái.
Thứ hai, đó là sự tiến hóa quản trị đến từ việc nâng cấp Pectra hoàn thành vào tháng Năm năm nay.
Nếu Dencun giải quyết vấn đề «chi phí», thì Pectra lại đối mặt với thách thức «quyền kiểm soát». Đối diện với xu hướng tập trung quyền lực của các xác thực viên dưới cơ chế PoS, Pectra đã cải thiện bằng cách nâng cao giới hạn số dư hiệu quả của các xác thực viên (EIP-7251), giảm lợi thế hoạt động của các bể staking lớn và tối ưu hóa trải nghiệm tham gia staking phi tập trung. Đây là một can thiệp chính xác, kiểu phẫu thuật, nhằm giảm áp lực tập trung từ cấp độ giao thức. Mặc dù một lần nâng cấp không thể loại bỏ tất cả các vấn đề, nhưng nó đã truyền tải một tín hiệu mạnh mẽ đến toàn bộ cộng đồng: các nhà phát triển cốt lõi của Ethereum có khả năng và cũng có ý định bảo vệ đặc tính phi tập trung của mạng lưới.
Hai lần nâng cấp thành công này có nghĩa là các mâu thuẫn chính ở cấp độ giao thức của Ethereum đã cơ bản được giải quyết. Phòng động cơ hoạt động tốt, cung cấp một nền tảng chắc chắn chưa từng có cho sự mở rộng của kiến trúc trên.
Rủi ro hệ thống của Restaking và sự phân mảnh của L2
Tuy nhiên, sự thành công của buồng động cơ lại đẩy sự phức tạp đến một tầng sinh thái rộng lớn hơn, tạo ra hai lớp sương mù lớn:
Đầu tiên, là sự trưởng thành của lĩnh vực Restaking và những rủi ro hệ thống nội tại của nó. Các giao thức tái staking như EigenLayer đã từ một khái niệm mới nổi chuyển mình thành một bộ công cụ tài chính phức tạp và đồ sộ trong năm qua. Nó cung cấp nền tảng khởi đầu cho nhiều giao thức mới nổi (như lớp DA, oracle, cầu nối) bằng cách chia sẻ an ninh kinh tế của Ethereum, điều này chắc chắn là một sự đổi mới lớn. Nhưng bản chất của nó là, trên nền tảng tín dụng của Ethereum, đã thêm các lớp đòn bẩy và rủi ro mới không bị ràng buộc trực tiếp bởi giao thức chính. Một sự thất bại của dịch vụ tái staking có thể dẫn đến việc tịch thu vốn ETH, từ đó phát sinh một loạt các thanh lý liên tiếp. "Rủi ro hệ thống tiềm ẩn" này đã trở thành một chủ đề cốt lõi mà các nhà phân tích không thể tránh khỏi khi đánh giá sự ổn định lâu dài của Ethereum.
Thứ hai, là tác dụng phụ do sự phồn thịnh của hệ sinh thái L2 mang lại: sự phân mảnh nghiêm trọng. Hàng chục mạng Rollups tự quản lý, hình thành nên các đảo thanh khoản độc lập và sự gián đoạn trải nghiệm người dùng. Tài sản của người dùng được chuyển giao giữa các L2 khác nhau, không chỉ quy trình phức tạp mà còn đối mặt với rủi ro an toàn từ các cầu nối chuỗi khác nhau. Cuộc "chiến tranh L2" ngày càng gia tăng, trong khi kích thích đổi mới, cũng đã gây tổn hại lớn đến hiệu ứng tổng thể của mạng. Một quốc gia số đáng lẽ phải thống nhất, thực tế lại bị chia thành vô số các thành phố không có ngôn ngữ và giao thông kết nối với nhau.
Hai vấn đề lớn này có điểm chung là chúng không thể được giải quyết chỉ bằng cách nâng cấp giao thức chính của Ethereum lần tới. Chiến trường đã chuyển đổi.
Mô tả hình ảnh: Giá trị khóa tổng của Layer 2 (TVL) Biểu đồ thị phần
Dữ liệu nguồn: defillama
Người làm vườn tích cực: EcoDev làm thế nào để thu hẹp khoảng cách sinh thái
Đối mặt với tình trạng hỗn loạn trong hệ sinh thái mà giao thức không thể can thiệp trực tiếp, chiến lược ứng phó của Quỹ Ethereum thể hiện một mô hình quản trị trưởng thành vượt ra ngoài tư duy công nghệ thuần túy. Kế hoạch phát triển hệ sinh thái (EcoDev) đang đóng vai trò như một "người làm vườn tích cực", sử dụng "sức mạnh mềm" để hàn gắn các vết nứt trong hệ sinh thái.
Xem xét chiến lược tài trợ gần đây của họ, chúng ta có thể thấy rằng sự đầu tư của EcoDev rất có mục tiêu. Nó không chỉ đơn giản là thưởng cho những dự án thành công nhất, mà còn tập trung nhiều nguồn lực vào những lĩnh vực có thể tăng cường "hàng hóa công" của toàn bộ hệ sinh thái:
Cung cấp công cụ chuẩn hóa: Hỗ trợ phát triển tiêu chuẩn giao thức L2 cross-chain chung và bộ công cụ cho các nhà phát triển, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của sự phân mảnh.
Hỗ trợ nghiên cứu học thuật: Cung cấp tài trợ dài hạn cho các lĩnh vực tiên phong như công nghệ ZK, giải pháp giảm thiểu MEV, đảm bảo dự trữ công nghệ.
Nuôi dưỡng cộng đồng toàn cầu: Đầu tư tài nguyên vào các thị trường mới nổi như châu Á, châu Phi, và châu Mỹ Latinh, đảm bảo văn hóa và cơ sở phát triển của Ethereum duy trì tính toàn cầu và đa dạng.
Ý tưởng cốt lõi của chiến lược này là: vì không thể ép buộc sự thống nhất bằng quy tắc giao thức, nên cần thông qua việc phát triển cơ sở hạ tầng công cộng và tiêu chuẩn chung để hướng dẫn hệ sinh thái tự phát đi đến sự hòa nhập. Đây là một triết lý quản trị mềm mại hơn và cũng bền vững hơn.
Sự tiến hóa từ kỹ sư giao thức đến người làm vườn sinh thái
Tương lai của Ethereum đã rõ ràng. Nó đã thành công trong việc hiện đại hóa giao thức cốt lõi của mình, xây dựng một nền tảng mạnh mẽ và hiệu quả. Hiện tại, trọng tâm công việc của nó đang chuyển từ một "kỹ sư giao thức" sang một "người làm vườn sinh thái" phi tập trung hơn.
Đây là một cuộc trường chinh song song hai đường: ở tầng giao thức, liên tục tiến hành tối ưu hóa tinh vi và củng cố an ninh; ở tầng sinh thái, thông qua đầu tư chiến lược và nuôi dưỡng, đối phó với những thách thức mới phát sinh từ thành công. Những gì chúng ta thấy không còn là một nhóm phát triển chỉ chú tâm vào việc hiện thực hóa công nghệ, mà là một tổ chức trưởng thành biết cách quản lý một nền kinh tế số lớn, phức tạp và tràn đầy sức sống.
Sự điềm tĩnh trong việc điều khiển sự phức tạp, đối mặt với những vấn đề mới và ứng phó bằng những phương thức đa dạng, chính là tài sản đáng tin cậy nhất của Ethereum.
Trang này có thể chứa nội dung của bên thứ ba, được cung cấp chỉ nhằm mục đích thông tin (không phải là tuyên bố/bảo đảm) và không được coi là sự chứng thực cho quan điểm của Gate hoặc là lời khuyên về tài chính hoặc chuyên môn. Xem Tuyên bố từ chối trách nhiệm để biết chi tiết.
Xu hướng Ethereum 2025: Giao thức càng thành công, rủi ro sinh thái càng cao?
Giao thức cốt lõi của Ethereum ngày càng mạnh mẽ, nhưng hệ sinh thái lại đang đối mặt với sự phức tạp chưa từng có
Công trình kỳ diệu ở cấp giáo trình của Ethereum. Từ việc giải quyết vấn đề chi phí L2 về cơ bản với bản nâng cấp Dencun, đến bản nâng cấp Pectra nhằm tối ưu hóa kinh tế staking cốt lõi, "Leviathan số" của thế giới kỹ thuật số này đã thực hiện chính xác lộ trình công khai của mình. Tuy nhiên, một nghịch lý kỳ lạ đang đặt ra trước mắt tất cả các quan sát viên: sự chắc chắn và thành công của lớp giao thức dường như không mang lại sự bình yên cho lớp sinh thái, mà ngược lại, đã sinh ra sự phức tạp chưa từng có và các rủi ro tiềm tàng. Phòng máy của Ethereum (giao thức chính) chưa bao giờ mạnh mẽ và rõ ràng như vậy, nhưng vùng đất mới rộng lớn của nó (hệ sinh thái L2 và Restaking) lại tràn ngập sự ồn ào của cơ hội và sương mù hỗn loạn. Chúng ta phải đặt ra một câu hỏi mới: Khi cuộc chiến của các giao thức cơ bản gần như đã kết thúc, chiến trường tiếp theo của Ethereum, rốt cuộc là ở đâu?
Dencun và Pectra của bộ đôi
Để hiểu được tình hình hiện tại của Ethereum, trước tiên phải thừa nhận thành công lớn của các kỹ sư cốt lõi. Chiến thắng này được cấu thành từ hai lần nâng cấp quan trọng:
Điều đầu tiên là cuộc cách mạng kinh tế do việc nâng cấp Dencun vào đầu năm 2024.
Bằng cách giới thiệu Proto-Danksharding (EIP-4844), mạng chính Ethereum đã mở ra một kênh dữ liệu chuyên dụng và giá rẻ (Blobs) cho các mạng Layer 2. Đây không chỉ là một sửa đổi nhỏ mà là một cuộc cách mạng chi phí căn bản. Trong suốt một năm rưỡi qua, chúng ta đã chứng kiến phí giao dịch L2 giảm mạnh và duy trì ở mức rất thấp trong thời gian dài. Thị trường đã bỏ phiếu bằng tiền: trong vài tháng qua, giá ETH mặc dù ổn định nhưng vẫn kém xa so với các token hệ sinh thái L2 hàng đầu. Điều này rõ ràng cho thấy, kỳ vọng tăng trưởng giá trị đã thành công chuyển từ khả năng thực thi của mạng chính sang sự thịnh vượng của các ứng dụng L2 do dữ liệu giá rẻ tạo ra. Ethereum đã thành công chuyển mình từ "máy tính thế giới tắc nghẽn" sang "mỏ neo thanh toán và dữ liệu an toàn" cho toàn bộ hệ sinh thái.
Thứ hai, đó là sự tiến hóa quản trị đến từ việc nâng cấp Pectra hoàn thành vào tháng Năm năm nay.
Nếu Dencun giải quyết vấn đề «chi phí», thì Pectra lại đối mặt với thách thức «quyền kiểm soát». Đối diện với xu hướng tập trung quyền lực của các xác thực viên dưới cơ chế PoS, Pectra đã cải thiện bằng cách nâng cao giới hạn số dư hiệu quả của các xác thực viên (EIP-7251), giảm lợi thế hoạt động của các bể staking lớn và tối ưu hóa trải nghiệm tham gia staking phi tập trung. Đây là một can thiệp chính xác, kiểu phẫu thuật, nhằm giảm áp lực tập trung từ cấp độ giao thức. Mặc dù một lần nâng cấp không thể loại bỏ tất cả các vấn đề, nhưng nó đã truyền tải một tín hiệu mạnh mẽ đến toàn bộ cộng đồng: các nhà phát triển cốt lõi của Ethereum có khả năng và cũng có ý định bảo vệ đặc tính phi tập trung của mạng lưới.
Hai lần nâng cấp thành công này có nghĩa là các mâu thuẫn chính ở cấp độ giao thức của Ethereum đã cơ bản được giải quyết. Phòng động cơ hoạt động tốt, cung cấp một nền tảng chắc chắn chưa từng có cho sự mở rộng của kiến trúc trên.
Rủi ro hệ thống của Restaking và sự phân mảnh của L2
Tuy nhiên, sự thành công của buồng động cơ lại đẩy sự phức tạp đến một tầng sinh thái rộng lớn hơn, tạo ra hai lớp sương mù lớn:
Đầu tiên, là sự trưởng thành của lĩnh vực Restaking và những rủi ro hệ thống nội tại của nó. Các giao thức tái staking như EigenLayer đã từ một khái niệm mới nổi chuyển mình thành một bộ công cụ tài chính phức tạp và đồ sộ trong năm qua. Nó cung cấp nền tảng khởi đầu cho nhiều giao thức mới nổi (như lớp DA, oracle, cầu nối) bằng cách chia sẻ an ninh kinh tế của Ethereum, điều này chắc chắn là một sự đổi mới lớn. Nhưng bản chất của nó là, trên nền tảng tín dụng của Ethereum, đã thêm các lớp đòn bẩy và rủi ro mới không bị ràng buộc trực tiếp bởi giao thức chính. Một sự thất bại của dịch vụ tái staking có thể dẫn đến việc tịch thu vốn ETH, từ đó phát sinh một loạt các thanh lý liên tiếp. "Rủi ro hệ thống tiềm ẩn" này đã trở thành một chủ đề cốt lõi mà các nhà phân tích không thể tránh khỏi khi đánh giá sự ổn định lâu dài của Ethereum.
Thứ hai, là tác dụng phụ do sự phồn thịnh của hệ sinh thái L2 mang lại: sự phân mảnh nghiêm trọng. Hàng chục mạng Rollups tự quản lý, hình thành nên các đảo thanh khoản độc lập và sự gián đoạn trải nghiệm người dùng. Tài sản của người dùng được chuyển giao giữa các L2 khác nhau, không chỉ quy trình phức tạp mà còn đối mặt với rủi ro an toàn từ các cầu nối chuỗi khác nhau. Cuộc "chiến tranh L2" ngày càng gia tăng, trong khi kích thích đổi mới, cũng đã gây tổn hại lớn đến hiệu ứng tổng thể của mạng. Một quốc gia số đáng lẽ phải thống nhất, thực tế lại bị chia thành vô số các thành phố không có ngôn ngữ và giao thông kết nối với nhau.
Hai vấn đề lớn này có điểm chung là chúng không thể được giải quyết chỉ bằng cách nâng cấp giao thức chính của Ethereum lần tới. Chiến trường đã chuyển đổi.
Mô tả hình ảnh: Giá trị khóa tổng của Layer 2 (TVL) Biểu đồ thị phần
Dữ liệu nguồn: defillama
Người làm vườn tích cực: EcoDev làm thế nào để thu hẹp khoảng cách sinh thái
Đối mặt với tình trạng hỗn loạn trong hệ sinh thái mà giao thức không thể can thiệp trực tiếp, chiến lược ứng phó của Quỹ Ethereum thể hiện một mô hình quản trị trưởng thành vượt ra ngoài tư duy công nghệ thuần túy. Kế hoạch phát triển hệ sinh thái (EcoDev) đang đóng vai trò như một "người làm vườn tích cực", sử dụng "sức mạnh mềm" để hàn gắn các vết nứt trong hệ sinh thái.
Xem xét chiến lược tài trợ gần đây của họ, chúng ta có thể thấy rằng sự đầu tư của EcoDev rất có mục tiêu. Nó không chỉ đơn giản là thưởng cho những dự án thành công nhất, mà còn tập trung nhiều nguồn lực vào những lĩnh vực có thể tăng cường "hàng hóa công" của toàn bộ hệ sinh thái:
Ý tưởng cốt lõi của chiến lược này là: vì không thể ép buộc sự thống nhất bằng quy tắc giao thức, nên cần thông qua việc phát triển cơ sở hạ tầng công cộng và tiêu chuẩn chung để hướng dẫn hệ sinh thái tự phát đi đến sự hòa nhập. Đây là một triết lý quản trị mềm mại hơn và cũng bền vững hơn.
Sự tiến hóa từ kỹ sư giao thức đến người làm vườn sinh thái
Tương lai của Ethereum đã rõ ràng. Nó đã thành công trong việc hiện đại hóa giao thức cốt lõi của mình, xây dựng một nền tảng mạnh mẽ và hiệu quả. Hiện tại, trọng tâm công việc của nó đang chuyển từ một "kỹ sư giao thức" sang một "người làm vườn sinh thái" phi tập trung hơn.
Đây là một cuộc trường chinh song song hai đường: ở tầng giao thức, liên tục tiến hành tối ưu hóa tinh vi và củng cố an ninh; ở tầng sinh thái, thông qua đầu tư chiến lược và nuôi dưỡng, đối phó với những thách thức mới phát sinh từ thành công. Những gì chúng ta thấy không còn là một nhóm phát triển chỉ chú tâm vào việc hiện thực hóa công nghệ, mà là một tổ chức trưởng thành biết cách quản lý một nền kinh tế số lớn, phức tạp và tràn đầy sức sống.
Sự điềm tĩnh trong việc điều khiển sự phức tạp, đối mặt với những vấn đề mới và ứng phó bằng những phương thức đa dạng, chính là tài sản đáng tin cậy nhất của Ethereum.